„Čovjek je živ ako mu se spominje ime“: Sjećanje na Ljubomira Stavrića (1927–1970)

Piše: Ćazim Suljević

„Povijest svijeta samo je biografija velikih ljudi“, zapisao je Thomas Carlyle, škotski historičar, filozof, matematičar i esejista. U nedostatku lokalne historije, biografije značajnih ličnosti mogu biti od velike koristi za upoznavanje i rekonstrukciju povijesti jednog grada. Često nas tako uspostavljani horizonti sjećanja podsjete na primjere i ličnosti koji mogu biti uzorom i inspiracijom za današnje i buduće generacije. Jedna od takvih ličnosti iz novije povijesti Brčkog je Ljubomir Stavrić. Zajedno sa braćom, Božidarom i Dimitrijem, zaslužuje biti dijelom kulturnog pamćenja Brčkog.

Sjećanja starijih generacija Brčanki i Brčaka na Ljubomira Stavrića uglavnom se vežu za ulogu koju je imao u osnivanju i razvoju Više ekonomsko-komercijalne škole u Brčkom, koja je osnovana prije 60 godina. Detaljnije upoznavanje sa njegovom biografijom otkriva nam njegov raznovrstan i uspješan angažman u mnogim oblastima društvenog, obrazovnog i privrednog života Brčkog. Za samo 17 godina radne karijere i 43 godine života Ljubomir Stavrić uspio je postići rezultate vrijedne poštivanja.

Ljubomir Stavrić, sin Jove i Ljubice (rođ. Jovanović), rođen je 14. aprila 1927. godine u Brčkom, gdje je 17. aprila 1958. godine zaključio brak  s Bosiljkom Mance, prosvjetnom radnicom, rođenom u Bribiru (općina Gradac). Preminuo je 9. marta 1970. godine u Tuzli, u 43. godini života. Stavrićev otac Jovo po zanimanju je bio modni krojač, a Ljubica domaćica. Prerana smrt oca Jove, tokom Drugog svjetskog rata 1942. godine, prisilila je petnaestogodišnjeg Ljubomira da sa majkom preuzme brigu o mlađoj braći. Staranje o braći trajalo je sve do okončanja njihovog školovanja na visokim školama u Beogradu.

Osnovnu školu, Državnu realnu gimnaziju i Trgovačku akademiju pohađao je u Brčkom, nakon čega odlazi u Beograd, gdje upisuje Ekonomski fakultet. Na prvoj godini studija, kao redovni student, prelazi na Novinarsku i diplomatsku školu u Beogradu (Diplomatski odsjek). Studij je okončao sa visokom ocjenom i završnim radom kod profesora Alberta Abinuna 27. januara 1953. godine.

Iz sjećanja njegovog bratića i imenjaka Ljubomira izdvajamo:

„[U] porodičnoj arhivi brata Božidara čuva se fascikla poštanskih novčanih doznaka brata Ljubomira koje svjedoče o finansijskoj brizi i pomaganju braći za vrijeme njihovog školovanja u Beogradu. Ljubomir Stavrić je bio izuzetno muzikalan. Svirao je violinu i lijepo je pjevao. Uz oca je zavolio šnajderaj. Znamo za kazivanje da je iz Londona gdje je, između ostalog, prisustvovao i krunisanju Kraljice Elizabete, donio neke izuzetno kvalitetne štofove (engleski tvid) od koga je zatim, po povratku sa predavanja, uz pjesmu, braći i sebi, skrojio odijela. Strani jezici su mu išli od ruke“.

Iako je planirao diplomatsku karijeru, radni odnos započinje školske 1952–1953. godine u Brčkom kao profesor u Srednjoj ekonomskoj školi (kasnije pod imenom Ekonomska škola Brčko) u kojoj je radio honorarno i povremeno sve do 1963. godine. Nesebičan i veliki doprinos profesor Stavrić dao je u razvoju tekstilne industrije, što se doima kao nastavak i nadogradnja ljubavi prema šnajderaju koju je naslijedio od oca Jove. Bio je prvi generalni direktor brčanskog „Interpleta“,koji će se razviti u reginalno poznatu fabriku konfekcijskih proizvoda. Na tom radnom mjestu proveo je  dvije godine, i to od 1959. do 1961. godine. Društveno-politički angažman Ljubomir Stavrić krunisao je obavljanjem najznačajnije političke funkcije u Brčkom u to vrijeme, kao predsjednik Narodnog odbora Općine Brčko (1956).

Iz privatne zbirke Atah Mahić

Najznačajniji projekat koji se, od ideje do utemeljenja, veže za Ljubomira Stavrića bilo je osnivanje Visoke ekonomsko komercijalne škole u Brčkom. Bila je to prva visoko-obrazovna institucija u sjeveroistočnoj Bosni i prvi primjer decentralizacije visokog obrazovanja koje je do tada bilo rezervirano za regionalne centre u Bosni I Hercegovini.

Viša ekonomsko-komercijalna škola u Brčkom organizirana je kao obrazovna institucija završnog tipa s dvogodišnjim programom školovanja i konačnim zvanjem ekonomiste, viša stručna sprema, tj. prvi stepen ekonomije na tri smjera: Komercijalni, Knjigovodstveno-finansijski i Spoljnotrgovinski. Direktnu saradnju sa privredom šireg područja sjeveroistočne Bosne škola je ostvarivala preko Zavoda za ekonomiku koji je bio njen sastavni dio. Za petnaest godina rada (1961–1976), Visoku ekonomsko-komercijalnu školu upisalo je ukupno 11.880 studenata, od toga 2.973 redovnih i 8.907 vanrednih. Diplomu ove škole steklo je 3.267 studenata, što je više od trećine upisanih. Zanimljivo je podsjetiti da je u tom periodu osnovano dvadeset i jedno istureno odjeljenje Visoke ekonomsko-komercijalne škole u gradovima i općinama bivše Jugoslavije, od toga 11 u Bosni i Hercegovini i po 4 u Srbiji i Hrvatskoj. Istureno Odjeljenje Škole, pored ostalih gradova i općina, bilo je organizirano i u Subotici. Ove činjenice potvrđuju ostvareni kontinuitet u tradiciji ekonomskog obrazovanja u Brčkom utemeljenog 1885. godine osnivanjem Trgovačke škole i Trgovačke akademije (1923) i ukazuju na regionalni značaj Brčkog u to vrijeme. U sjećanjima na Ljubomira Stavrića i njegovu braću, profesor Visoke ekonomske škole i prvi dekan Ekonomskog fakulteta u Brčkom prof. dr. Murat Sinanagić zapisao je:

„[K]ratak osvrt na pokojnog profesora Ljubomira Stavrića podrazumijeva i podsjećanje na uglednu brčansku porodicu Stavrić. Prije svega, mislim na profesora Ljubu, kako smo ga odmilja zvali, i njegova dva brata Dimitrija i Božidara, koga smo u krugu prijatelja zvali Braco. Mićo je bio afirmisani brčanski privrednik, a Božidar je izgradio uspješnu univerzitetsku karijeru kao redovni profesor Univerziteta u Beogradu. Profesora Ljubomira Stavrića sam upoznao na odsluženju vojnog roka. Bio je izuzetno dobar i poduzetan čovjek. Najzaslužniji je za početak moje univerzitetske karijere s obzirom na to da sam zasnovao radni odnos na Višoj ekonomsko-komercijalnoj školi u Brčkom u vrijeme dok je on bio direktor. Može se reći da je bio utemeljitelj VEKŠ-e, a ova institucija je bila pretpostavka za osnivanje Ekonomskog fakulteta 1976. godine. Ime profesora Ljubomira Stavrića treba biti upisano zlatnim slovima u istoriji ekonomskog obrazovanja u Brčkom i cijeloj sjeveroistočnoj Bosni i Hercegovini“.

Ljubomir Stavrić nije dočekao osnivanje Ekonomskog fakulteta u Brčkom, a što će se dogoditi šest godina nakon njegove smrti (1976). U znak sjećanja na doprinos Ljubomira Stavrića razvoju i unapređenju ekonomskog obrazovanja u Brčkom, tadašnje vlasti naručile su skulpturu / poprsje koju je izradio akademski vajar Sead Ekmečić. Osim činjenice da je Sed Ekmečić bio jedini akademski vajar u Brčkom, Ekmečići (Fadil, Mevludin i Sead) njegovali  su vrlo bliske i prijateljske odnose sa sa Stavrićima.

Spomenik kao ovaj, u obliku skulptorske kompozicije (poprsja), tradicionalno se smatra sredstvom službene kanonizacije određenog čovjeka i(li) događaja u kolektivnom pamćenju jedne zajednice. Ovom skulpturom tadašnje vlasti kanoniziraju ličnost Ljubomira Stavrića, a izborom mjesta gdje je postavljena na posredan način kanonizira se i mjesto, tj. događaj, a to je formiranje Ekonomskog fakulteta, čemu je, kao što znamo, prethodilo formiranje Visoke ekonomsko-komercijane škole prije 60 godina. U svih tih 45 godina retorika ove i brojnih drugih skulptura u Brčkom je zanijemila i izgubila svoju komunikativnu funkciju, odnosno sposobnost da proizvede dojam. I nije to samo karakteristika Brčkog i ovih prostora. Taj fenomen je mnogo ranije zahvatio zapadnu Evropu. Poznati austrijski esejist, pripovjedač i dramatičar Robert Musil je još 1936. godine zapisao: „Upada u oči to što ih se ne primjećuje“.

Na drugoj (posthumnoj) izložbi Seada Ekmečića, postavljenoj u Bošnjačkom institutu „Adil Zulfikarpašić“ u Sarajevu u augustu ove godine, izložena je i skulptura Ljubomira Stavrića. Bila je povodom za saznanje da se u skromnoj pisanoj kulturnoj i općoj povijesti Brčkog skoro i ne spominje njegovo ime. Angažiranjem uposlenika Službe za arhiv, uz pomoć njegovog bratića i imenjaka Ljubomira Stavrića, kolege i prijatelja prof. dr. Murata Sinanagića, njegovog studenta Branka Damjanca i direktorice Ekonomske škole Zore Pajkanović, pripremljena je skromna biografija i uređena skulptura koja se nalazi u holu Ekonomskog fakulteta u Brčkom. Vjerujemo da će potaknuti i druge, prije svih Ekonomski fakultet, na dodatni angažman u oživljavanju sjećanja na Ljubomira Stavrića, Visoku ekonomsko-komercijalnu školu i brojne druge identitetske tačke značajne za ukupni razvoj Brčkog.

„Čovjek je živ ako mu se spominje ime“.