PREPORODOV KALENDAR: 5. juni
– 70. Titus sa svojim rimskim legijama probio Srednji zid Jerusalema.
– 1463. Osmanski sultan Mehmed Fatih u Jajcu pogubio Stjepana Tomaševića, posljednjeg bosanskog kralja. Svjestan opasnosti koja mu je prijetila od Osmanlija, 1461. zatražio je pomoć od pape. Pošto se okrunio krunom koju mu je poslao papa, priznao je 1462. vrhovnu vlast Ugarske i odbio plaćanje danka sultanu, nadajući se pomoći Zapada. Pošto nije dobio pomoć, 1463. velika je osmanlijska vojska pod vodstvom sultana Mehmeda II. napala Bosnu, a prva bosanska tvrđava koja im je 20. 5. pala u ruke bio je bosanski kraljevski grad Bobovac. Ne naišavši na organizirani otpor, Osmanlije su stigli do Ključa, gdje im se Stjepan Tomašević predao te je ubrzo smaknut u Jajcu.
– 1723. Rođen Adam Smith, škotski ekonomista i moralni filozof. Smatra se jednim od osnivača ekonomije i vodećih umova ekonomske misli izenesenih u svom petotomnom kapitalnom djelu „Bogatstvo nacija“ (The Wealth of Nations). Izraziti je zagovornik i pristalica ekonomskog liberalizma.
– 1873. Sultan Zanzibara Said bin Bargash, nakon pritiska Velike Britanije, zatvorio zanzibarsko tržište robova.
– 1898. Rođen španski pjesnik i dramski pisac Federico García Lorca, jedna od najznačajnijih ličnosti španske književnosti 20. vijeka. U 1930-ima prokrstario je Španijom kao voditelj studentske kazališne družine “La Barraca”, prikazujući širokoj publici najbolja djela Zlatnoga vijeka. Sa skupinom u kojoj su bili R. Alberti, P. Salinas, D. Alonso i drugi, pokrenuo je revalorizaciju književne baštine, poglavito L. Góngore. Ta se skupina, poznata kao Generacija ’27, povezala s europskim avangardnim pokretima. Kao osvjedočenog antifašista ubili su ga u građanskome ratu frankisti, bojeći se njegova utjecaja na raspoloženje naroda.
– 1915. Žene prvi put u povijesti dobile pravo glasa u Danskoj.
– 1933. Rođen Velimir Bata Živojinović, jedan od najznačajnijih glumaca jugoslovenskog glumišta. Glumio je u više od 250 filmova i TV serija, a slavu je stekao glumeći u partizanskim filmovima kao što su “Kozara” (1962), “Operacija Beograd” (1968), “Bitka na Neretvi” (1969), “Valter brani Sarajevo” (1972), “Sutjeska” (1973), “Crveni udar” (1974), “Vrhovi Zelengore” (1976). Umro u Beogradu 2016. godine.
– 1945. Predstavnici SSSR-a, SAD-a, Velike Britanije i Francuske u Berlinu potpisali Deklaraciju o preuzimanju vrhovne komande nad poraženom Njemačkom u Drugom svjetskom ratu i njenoj podjeli na četiri okupacione zone.
– 1947. George Marshall, državni sekretar SAD-a, iznio plan o finansijskoj pomoći Evropi razorenoj u Drugom svjetskom ratu. Marshallov plan, podrazumijevao je dodjelu pomoći SAD-a u iznosu od 15 milijardi dolara evropskim zemljama u periodu od 1948. do 1952.
– 1967. Počeo šestodnevni rat Izraela i Egipta, Sirije i Jordana. Izraelske snage izbile su na Sueski kanal, zauzele Sinajsko poluostrvo, pojas Gaze, dio Jordana i Golansku visoravan u Siriji.
– 1968. U političkom atentatu ubijen američki senator Robert F. Kennedy tokom kampanje za predsjednika SAD-a.
– 1972. Održana konferencija Ujedinjenih nacija u Stockholmu na kojoj je usvojen Program zaštite okoliša te 5. juni proglašen Međunarodnim danom zaštite okoliša.
– 1972. Predsjednik Jugoslavije Josip Broz Tito posjetio SSSR.
– 1975. Ponovo otvoren Sueski kanal za međunarodni saobraćaj zatvoren još od 1967. godine nakon izraelsko-arapskog rata.
– 1982. Rođen Zvjezdan Misimović, bosanskohercegovački fudbaler i nacionalni reprezentativac. Tokom svoje bogate karijere nastupao je za Bayern Munchen, Bochum, Nurnberg, Wolfsburg, Galatasaray, te Dynamo Moskvu. Za reprezentaciju Bosne i Hercegovine debitirao je 18. februara 2004. na prijateljskoj utakmici protiv reprezentacije Makedonije. Svoj prvi gol u dresu reprezentacije postigao je 12. marta 2004. na prijateljskoj utakmici protiv reprezentacije Luksemburga. Za reprentaciju BiH odigrao je 84 utakmice i upisao 25 golova.
– 1984. Indira Ghandi naredila napad na najsvetije sikhsko svetište, Zlatni hram (Harmandir Sahib) u Amristaru.
– 1992. Jedinice JNA napustile kasarnu “Maršal Tito” u Sarajevu.
– 1998. Odigran prvi poslijeratni play-off za prvaka Bosne i Hercegovine. U finalu, na stadionu Koševo 5. juna 1998. godine, pred 40.000 gledalaca, susrela su se dva sarajevska kluba FK Sarajevo i FK Željezničar. Pobjedom 1:0 FK Željezničar postao je prvak Bosne i Hercegovine.
– 2000. Apelacioni sud u Santiagu ukinuo poslanički imunitet bivšem čileanskom diktatoru Augustu Pinochetu, otvarajući put za sudski proces zbog zločina u Čileu tokom njegovog režima.
– 2001. Tony Blair postao prvi premijer laburista s dva uzastopna mandata nakon što je Laburistička stranka ubjedljivo pobijedila na izborima u Velikoj Britaniji.
– 2004. U 93. godini umro bivši predsjednik SAD-a Ronald Reagan u Los Angelesu.
– 2011. Papa Benedict XVI tokom dvodnevne posjete Hrvatskoj služio misu pred oko 300.000 vjernika na Zagrebačkom hipodromu.
– 2012. Umro pisac naučne fantastike Ray Bradburry, autor kultnog romana “Fahrenheit 451”.
– 2013. Objavljen prvi članak u novinama Guardian u Velikoj Britaniji nastao na osnovu povjerljivih dokumenata NSA koje je dostavio Edward Snowden.
– 2017. Crna Gora postala 29. članica NATO-a.
– 2017. Bahrein, Saudijska Arabija, Egipat, Ujedinjeni Arapski Emirati, Libija, Jemen i Maldivi prekinuli diplomatske odnose sa Katarom i uveli im sankcije zbog navodne podrške terorizmu.
