Online izložba “Nagorjeli rukopisi Orijentalnog instituta”
“I onda je sve nestalo u jednom danu, 17. maja 1992. godine , danu koji bi trebao crnim slovima biti upisan u kalendaru historije nauke, kulture i civilizacije na ovom prostoru.” (dr. Lejla Gazić)
Rukopisni fond Orijentalnog instituta u Sarajevu prije spaljivanja ovog blaga od neprocjenjivog značaja brojao je 5263 kodeksa manuskripata na arapskom, turskom, perzijskom i bosanskom jeziku iz svih naučnih i teoloških disciplina: rukopisi Kur'ana, nauke o Kur'anu i hadisu, teoloških rasprava, obredoslovlja, molitvi, djela iz sufizma, islamske filozofije, prirodno-matematičkih nauka, historije, geografije, politike, gramatike te djela iz lijepe književnosti.
Tog kobnog 17. maja 1992. usljed granatiranja navođenom granatom sa agresorskih položaja uništen je cjelokupni fond i i arhivske zbirke (sa oko 7156 dokumenata iz zbirke Monumenta Turcica koji su bili prvorazredni izvori za proučavanje povijesti ovih krajeva, te posebno vrijednom zbirkom sudijskih protokola – sidžila (66), preko 200.000 dokumenata iz kolekcije Vilajetskog arhiva, brojnih kopija i mikrofilmova i deftera iz kolekcije iz Turske, Zagreba, Dubrovnika, Skoplja, Beča, Pariza itd.) kao i biblioteke (sa oko 15.000 knjiga i periodike sa oko 10.000 svezaka).
Iz cjelokupnog rukopisnog fonda ostala su sačuvana samo 53 rukopisa, koje su iz vatrene stihije spašavali uposlenici Orijentalnog instituta, ti hrabri i neumorni čuvari kulturnohistorijskog i književnog blaga Bosne i Hercegovine. Taj dan značio je prekretnicu za dalji rad i budućnost Orijentalnog instituta. Nakon učinjene štete u kojoj je nestao i najstariji rukopis na Balkanu potom, između ostalih, i umjetnički vrijedan fragment jednog rukopisa iz 15.st. kao i veliki broj djela domaćih posebno autografa, trebalo se odrediti kako i kamo dalje.
Ipak, na nesreću onih koji su tu štetu svjesno prouzročili s ciljem sistemskog uništavanja svakog traga postojanja jednog naroda, uposlenici Orijentalnog instituta nisu posustali čak ni u najtežem trenutku od osnivanja ove institucije. Oni su prikupivši tek ostatke ovog izgubljenog blaga, uprkos nesamjerljivim posljedicama ove tragedije, u godinama koje su uslijedile, nastavili sakupljati književnu i historijsku građu i izučavati sve ono što je bilo primarno određeno prilikom osnivanja Instituta 1950. godine, te kroz časopis Prilozi za orijentalnu filologiju objavljivati rezultate svoga naučnoga rada.
Nakon što je konstatiran korpus koji je preostao, prvi u nizu koraka borbe za opstanak Instituta bilo je objavljivanje Kataloga rukopisa Orijentalnog instituta – lijepa književnost koji će, uz godinama ranije spomenute kataloge, ostati jedini svjedok stradalog blaga. Kontinuirani rad koji je, uprkos nerealnim uslovima polučio zavidne rezultate, još jednom je posvjedočio da činom materijalnog, fizičkog uništenja nije nestao suštinski karakter Instituta, koji je u savremenoj historiji Bosne i Hercegovine postao simbolom kulturnoga pamćenja.
Iako nikada neće biti moguće nadoknaditi zauvijek izgubljeno, saradnici Orijentalnog instituta neumorno rade na obnovi i proširenju arhivskih i rukopisnih fondova te čuvanju građe koja služi kao pouzdan izvor za pisanje kulturne, duhovne, intelektualne, ekonomske i opće historije Bosne u doba osmanske vladavine. Primjena savremenih metoda u revitalizaciji arhivskih i rukopisnih fondova, međuinstitucionalna saradnja, podrška akademske zajednice i državnih institucija doprinose „otvorenosti“ i „vidljivosti“ Orijentalnog instituta u zemlji i svijetu. Gologota stradanja koje je pretrpio i uzdizanje iz pepela baš poput feniksa u savremenoj historiji učinile su Orijentalni institut simbolom kulturnog pamćenja i institucijom od nacionalnog značaja.
Autorice online izložbe “Nagorjeli rukopisi Orijentalnog instituta” su dr. Dželila Babović i dr. Madžida Mašić.
